Tweede leven voor de ANWB-praatpaal Rotterdam

Tweede leven voor de ANWB-praatpaal 
Hulp en houvast bij pech onderweg

Hoe kun je verbetering aanbrengen in de openbare ruimte voor mensen met beginnende dementie? Kunstenaar Anne van Abkoude en social designer Marc Andrews reageerden op deze open oproep van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie en de gemeente Rotterdam met een verrassend duurzaam concept. Zij willen de ANWB praatpalen die deze zomer van de weg worden gehaald weer neerzetten in de wijk, als hulp en houvast bij pech onderweg. Niet voor automobilisten, maar voor mensen die even de weg kwijt zijn.

De gele praatpalen, ken je ze nog? Ze staan al sinds 1960 langs de snelweg, voor hulp bij pech onderweg. De palen die er nu nog staan zijn voor de ANWB ontworpen door Chrétien Gerrits; de grote gele oren zorgden voor de bijnaam ‘het konijn’. De jongere generatie automobilisten heeft er waarschijnlijk nog nooit een gebruikt, dit is immers het tijdperk van de mobiele telefoon. Daarom haalt de ANWB ze binnenkort van de weg. 

Maar er is een tweede leven voor de praatpaal: voor de oudere generatie, die ze als geen ander herkent en die opnieuw kampt met pech onderweg – te voet, misschien met rollater, en meestal zonder mobiele telefoon. Het praatpaalproject van Anne van Abkoude en Marc Andrews is gericht op mensen met beginnende dementie, die dicht bij huis, op weg naar de markt of het winkelcentrum, in de war raken of verdwalen. Eén druk op de knop en de stem aan de andere kant stelt hen gerust en stuurt hulp. 

Angst voor missers
Van Abkoude en Andrews begonnen hun onderzoek met heel veel gesprekken met de bewoners en hulpverleners van verzorgingshuis Aafje Meerweide. Ze gingen uit wandelen met meneer Bronswijk, die één keer per week zelfstandig naar de dagbesteding komt. En ze spraken ook met een veel onzichtbaarder groep: mensen in een vroeg stadium van dementie, die nog niet in beeld zijn van het hulpverleningscircuit. In deze diverse groep vonden zij een gemene deler: de angst om de deur uit te gaan en de weg kwijt te raken. “Ik sta elke dag op met de hoop vandaag geen missers te maken,” zegt Anna van 80, die nog thuis woont. 

Druk op de knop
Die verdwaalangst resulteert in een steeds kleinere actieradius. Mensen gaan nog maar een heel klein blokje om, houden angstvallig vast aan een strak stramien - 4 keer rechts en dan ben je weer thuis. De gele praatpaal kan daarin een bevrijdende rol vervullen. Een makkelijk bedienbaar, herkenbaar item in het straatbeeld, dat paniek voorkomt. Mensen hoeven niemand aan te klampen, ze hoeven niet meer bang te zijn voor gezichtsverlies. 

Testen op de dagbesteding wezen uit dat iedereen ‘het konijn’ nog herkent en weet waar hij voor staat. De functie in de wijk blijft nagenoeg hetzelfde, zij het voor een andere groep gebruikers. Om voor de vaak naar beneden kijkende doelgroep duidelijk te maken waar het over gaat, staat op de stoep bij de paal de tekst: ‘Assistentie nodig?’. Een pijl wijst naar de paal, waarop de tekst ‘Druk op de knop’ te lezen is. Op dat moment wordt verbinding gemaakt met een centrale. Dit kan de centrale van het dichtstbijzijnde zorgcentrum zijn, maar ook van de afdeling welzijn van de gemeente. Een eindje verderop staat de volgende paal alweer: dat gele netwerk geeft houvast tijdens de dagelijkse wandeling.

Zichtbaarheid
Zo worden de oude ANWB-praatpalen ge-upcycled tot waardevolle, vaste bakens in de openbare ruimte, die de weg wijzen en hulp bieden als dat nodig is. Bovendien hebben ze in de wijk ook een signaalfunctie. Alleen al door hun aanwezigheid vragen ze aandacht voor mensen met beginnende dementie, die je op straat niet meteen zult herkennen. Buurtbewoners worden zich er meer van bewust dat er een kwetsbare groep is, die af en toe wel wat steun kan gebruiken. Een volgende stap in de ontwikkeling van dit netwerk zou dan ook een app kunnen zijn die vrijwilligers in de buurt van de paal een seintje geeft als iemand hulp nodig heeft om weer thuis te komen. Maar ook zonder die app maken de praatpalen het probleem zichtbaarder. Ze zorgen voor meer openheid, en nemen daarmee weer wat gêne weg. Daardoor gaan mensen makkelijker de straat op, blijven ze actiever en kunnen zij langer thuis kunnen blijven wonen.

www.praatpaal-dementie.nl
In het kader van ‘Open Oproep Dementie in de Openbare Ruimte’ door het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie en de Gemeente Rotterdam
Met dank aan Aafje Meerweide, ANBW, Rijkswaterstaat en Ecoleon
Foto’s Sofie van Greevenbroek
De ANWB praatpaal is door Chrétien Gerrits in 1994 ontworpen